Neden Saldırganca Davranırız?

   Saldırganlık, sosyal psikolojinin uğraşı alanına giren bir davranış biçimidir. Psikolojide saldırgan davranışlar ikiye ayrılmaktadır: Bir araç olarak saldırganlık bir hedefe ulaşmayı sağlamak üzere gerçekleştirilen dolaylı saldırganlık eylemlerinden oluşur. Örneğin birinin parasını almak için kafasına vurmak gibi. Düşmanca saldırganlıkta ise zarar vermek ana amaçtır. Örneğin farklı futbol takımlarının taraftarlarının birbirine saldırması gibi. Peki saldırganlığın nedenleri nelerdir?Birlikte inceleyelim.

  Saldırganlığın Nedenleri
  1. Görüş:Saldırganlık Doğuştandır.(Psikoanalitik Yaklaşım)
  Bu yaklaşıma göre saldırganlık insanın biyolojik yapısında vardır. Görüşün savunucuları saldırganlığı insan evrimi çerçevesinde incelemiş ve saldırganlığın insanoğlunun varlığını sürdürebilmesi için gerekli görmüşlerdir.
Bu görüşün savunucularından Freud, saldırganlığın yararlı olduğunu ve belki de gerekli bir işlevi yerine getirdiğini öne sürmüştür. Freud'a göre insanlar saldırganca davranışlarda bulunmazlarsa enerji birikir, kendine bir çıkış arar ve bir şekilde davranışa yansımazsa sonuç olarak ruhsal rahatsızlık şeklinde kendini gösterir. Saldırganlığın davranışa yansıması durumunda ise kişi  deşarj olup saldırgan enerji düzeyini azaltacak, yani daha sonra saldırgan olma olasılığı düşecektir. Bu görüşe psikoanalitik yaklaşımda ''katarsis'' denilmetedir.(Katarsis Yunanca kökenli bir kelime olup ''arınma'' anlamına gelir.)Katarsis neden saldırganlığı azaltmaz? Çünkü bir kere saldırgan bir davranışta bulunmak, tekrar böyle davranmayı kolaylaştırır. Saldırgan davrandığımız insana karşı tutumumuz ve bakışımız değişir. Tekrar o kişiye karşı olumsuz duygularda artış görülür. Tekrar o kişiye karşı iyi davranmaya çalışmak ise bilişsel bir çelişki yaratır. Böyle bir bilişsel çelişki yaşamamak için o kişiye karşı bir dahaki sefere tekrar saldırganca davranma eğilimi içine girilir.

 2.Görüş:Saldırganlık Öğrenilir(Sosyal Öğrenme Yaklaşımı)
 Saldırganlık doğuştandır görüşünün bulgularının çoğu insanlarla değil hayvanlarla yapılan deneylerle elde edilmiştir. Bu yüzden Berkowitz insanlarda görülen saldırganlık davranışının hayvanlarınkinden farklı olduğunu öne sürmüştür, çünkü ona göre insanların saldırgan davranışlarında öğrenmenin rolü büyüktür. İnsanlarda doğuştan gelen davranış eğilimlerinin öğrenme aracılığıyla değişime açık olduğu görüşünü destekleyen birçok bulgu vardır.Örneğin bazı ilkel kabilelerde saldırganlığa modern dünyadakinden daha az rastlanmaktadır. Bir başka önemli bilgi de, sosyal koşullarda görülen değişimlerin saldırganlığa yol açabilmesidir. Örneğin yüzyıllar boyu barış içinde yaşamış Amerikan kabileleri 17.yy'da ülkelerine yeni gelen Batılılarla başlayan ticaret nedeniyle komşuları olan kabilelerle savaşmışlardır. Saldırganlığın öğrenilebilir olduğuna dair bir başka delil de, saldırganlığı sadece izlemenin bile saldırganlığı arttırdığının bulunmuş olmasıdır. Bu duruma en güzel örnek Bandura'nın plastik bebek deneyi örnek olarak verilebilir.

 3.Görüş:Saldırganlık Engellenme Sonucu Ortaya Çıkar
 İnsan amaçlarla hareket eden bir canlıdır. Amaca ulaşmak üzere olan bir organizmanın önüne beklenmedik engeller çıkması durumunda öfke artar ve bu da saldırganca davranma ihtimalini arttırır.Öfkeyi ve saldırganlığı arttıran üç temel etken vardır:1)Hedefe yakınlık, 2)Beklenmedik engeller ve 3)Görece yoksulluk. Engellenmelerin saldırganlığa yol açtığı görüşü çokça eleştiri de almıştır. Eleştirilerden birincisi, kişinin engellendiğini hissettiği bazı durumlarda saldırganlaştığı ancak diğerlerinde sakin kalabildiğidir. Diğer ikinci bir eleştiri ise engellenme durumu var olmadan da insanların saldırganca davranışlarda bulunabilmesidir.

 Saldırganlık Nasıl Azaltılabilir?
 1)Saldırgan Davranışların Cezalandırılması ve Alternatif Davranışları Ödüllendirme
 Saldırgan davranışların cezalandırılması ya da ciddi düzeyde değilse göz ardı edilmeli; saldırgan olmayan, yapıcı ve uyumlu davranışlarsa ödüllendirilmelidir. Burada dikkat edilmesi gereken, cezanın kişinin bir şeyler öğrenmesini sağlayacak ve bir daha tekrarlanmayacak şekilde uygulanmasıdır. Bu yüzden fiziksel ve psikolojik cezalandırma yöntemleri saldırgan davranışları azaltma da etkili birer yöntem asla değildir.

2)Saldırgan Olmayan Modeller Sunma ve Saldırgan Modellerin Cezalandırılması
Nasıl davranılması gerektiğinin net olmadığı durumlarda ne yapacağımıza sosyal ortamdan etkilenerek karar vermekteyiz. Dolayısıyla kişinin etrafında onunla benzer şartlarda olan ve sorunlarını şiddet içermeyen yollardan çözen insanların varlığı, kişinin de böyle davranmasını önemli derecede arttırır. Fakat bazen saldırgan modellerin cezalandırılması bazı durumlarda işe yaramayabiliyor. Örneğin ABD kaynaklarına göre idam cezasına rağmen öldürme davranışında azalma görülmemiştir.

3)Empati Geliştirme Becerisi
 Empati yapmak saldırganca davranan birey açısından en kilit noktadır. Empati sayesinde kişi kendisini saldırganca davrandığı kişilerin yerine koyabilir ve bu davranışını karşısındakinin gözüyle değerlendirip davranışının aslında ne kadar zarar verici olduğunu anlayabilir.

Homo Habilis'ten Modern Homo Sapiens'e Beynin Evrimi

     1. HOMO HABİLİS
      Homo habilis Homo türünün diğer erken üyeleriyle olan kesin ilişkisi henüz netleşmemiş olsa da genellikle primat atalarından ayrılan ilk hominin olarak kabul edilir ve 3 ila 1.4 milyon yıl önce yaşamış olduğu düşünülmektedir. Homo habilis Latince kökenli bir adlandırma olup ''yetenekli, becerikli insan'' anlamına gelmektedir. Homo habilis diğer hominin türlerine göre daha büyük bir beyne sahip olduğu için daha akıllıydı ve bu zekayı kaba taş aletler yaparak göstermişti. Bu aletler çoğunlukla kaya parçalarının kırılarak keskin taş kenarları elde edilmesiyle yapılıyordu.Taş aletler aynı zamanda hayvanların uzun kemiklerini kırmak ve bu kemiklerin içinden zengin bir protein kaynağı olan kemik iliğini çıkarmak için de kullanılmış olabildiği söylenmektedir. Kemikler ayrıca Homo habilis'in diğer hominin türlerinin aksine muhtemelen bir et yiyici olduğunu da göstermektedir. Ancak Homo habilisin avlandığına dair kanıt bulunamamıştır,bu nedenle muhtemelen diğer hayvanlar tarafından öldürülen ya da yaşlılık veya hastalıktan dolayı ölmüş hayvanların leşlerini yemekteydiler. Homo habilis'in zekasına ilişkin diğer bir kanıt ise, alet olarak kullanılmak amacıyla işe yarar belirli türlerde taş eldeetmek için kilometrelerce yol katetmeleridir. Ayrıca taş aletlerini yeni yerlere taşımaları planlama yaptıklarının ve gelecekteki kullanım için öngörüde bulunduklarının kanıtıdır. Ancak tüm bunlara rağmen özfarkındalığa ve diğer bilinçsel işlevlere sahip olduklarına dair kanıt bulunmamaktadır.İngiliz psikolog Nicholas Humphrey Homo habilis'in beynine dair şöyle bir varsayımda bulunmaktadır. ''Akıllı beyinlere sahiptiler, ancak zihinleri boştu. Zekaları duyu organlarından gelen bilgiyi algılıyor ve işliyordu ama zihinleri eşlik eden herhangi bir duyunun bilinçli bir şekilde farkına varmaktan yoksundu.Zihinleri eşlik eden herhangi bir duygu olmaksızın açlık ya da korku ile hareket ediyordu.''

HOMO HABİLİS'İN BEYNİ
Homo habilis öncüllerinden daha zekiydi, çünkü Homo habilis'in beyni yüzde 50'yi aşan bir oranda daha büyüktü. İnsanlığın en önemli özelliklerinden biri olan beynin orantısız büyümesi Homo habilis ile başlamıştır. Genel bir kural olarak beyin söz konusu olduğunda büyüklük avantaj sağlar. Fakat büyüklük her şey değildir, zira son derece zeki ve başarılı insanların beyinleri boyut bakımından büyük oranda değişiklik gösterebilir. İnsan beyninin benzersizliği daha çok beyinde genişleyen özel alanlar ve bu alanlar arasındaki bağlantıların yoğunluğunda yatar. Homo habilis kafatasları beyne ait madde miktarındaki artışın esas olarak frontal ve parietal lobda daha çok, temporal ve oksipital loblarda ise daha az olduğunu akla getirmektedir. Frontal kutbun atalarımızla karşılaştırıldığında,insan beynindeki diğer tüm kısımlardan daha geniş olduğu ileri sürülmüştür. Beynin bu bölümü bilgi işleme, çalışma belleği, sosyal biliş, duyguların işlenmesi ve gelecekteki eylemlerin planlanması gibi konularda önemli rol oynar.Ayrıca insandaki frontal kutbun göreli önemi ise,  şempanzelerde benzer beyin alanından dört kat daha fazla nöron içerdiği gerçeğidir. Madde miktarının fazla olduğu diğer bir bölge olan parietal bölge çok çeşitli bilişsel, duyusal ve görsel işlevlere sahiptir. Hem üst hem de alt parietal bölgeler zeka açısından önemli rol oynarlar ve tümdengelimli akıl yürütme gibi başka entelektüel işlevlerle de bağlantılıdırlar.Bu nedenle ölümünden sonra Albert Einstein'ın beyni incelendiğinde, alt parietal alanın diğer örneklerden yüzde 15 daha büyük olduğunun saptanması büyük olasılıkla tesadüf değildir, çünkü burası görsel imgelemi matematiksel düşünce ve diğer bilişsel becerilerle bütünleştiren bir alandır.

BEYİN NEDEN BÜYÜDÜ?
Homo habilis'in beyninin neden büyüdüğü sorusunun genel olarak kabul gören bir yanıtı yoktur. İklim ve diğer çevresel koşullardaki değişikliklerin, et yemede artış gibi beslenme değişikliklerinin ve toplumsal değişimlerin beynin büyümesine sebep olduğu ileri sürülmüştür. Yaygın olarak alıntılanan bir kuram Oxford Üniversitesi'nden antropolog Robin Dunbar tarafından ortaya konmuş olan sosyal beyin hipotezidir.Bu, daha büyük beyne sahip olan primatların daha geniş sosyal gruplar halinde yaşadığı hipotezine dayanır. Dunbar bu nedenle primatların olağanüstü karmaşık sosyal sistemlerini sürdürebilmek için daha büyük beyinler geliştidiklerini iddia etmiştir.

2. HOMO ERECTUS
Homininlerin ikinci büyük sıçraması Homo erectus ile birlikte gerçekleşmiştir. Homo erectus yaklaşık 1.8 milyon yıl önce ortaya çıktı ve 300.000 yıl öncesine kadar yaşadı, yani dünyada 1.5 milyon yıl süreyle var oldular. Homo erectus da yine Latince bir adlandırma olup ''dik insan'' anlamına gelmektedir. Daha önceleri Homo erectus'un Homo habilis'ten türediği düşünülmekteydi ancak yakın tarihli arkeolojik araştırmalar Homo habilis ve Homo erectus'un şimdiki Kenya'nın kuzeyinde neredeyse yarım milyon yıl boyunca yan yana yaşadıkları, bu nedenle böyle bir evrimsel dizilim göstermelerinin daha az olası olduğu öne sürülmüştür. Homo erectus, Homo habilis'ten daha uzun boyluydu ve çok daha büyük bir beyne sahipti. Yetişkinlerin ortalama boyu 152 cm ve ağırlığı 57 kilo civarındaydı. Beyni ise 750 ila 1.250 cm küp arasında,1.000 cm küp hacmindeydi, yani beyinleri Homo Habilis'in beyninden yaklaşık yüzde 60 daha büyüktü. Modern Homo sapiens'in ortalama beyin kapasitesi yaklaşık 1.350 cm küp olduğu için en büyük Homo erectus beyni en küçük Homo sapiens beyni ile örtüşmekteydi. Dolayısıyla Homo erectus'un anatomisi ve davranışları insan olarak adlandırılmayı hak eden ilk hominid(hominin) türü olmuştur.
Homo erectus'un daha büyük bir beyne sahip oluşu beklendiği üzere yeni davranışsal gelişmelere yol açtı. Bazıları 1.7 milyon yıl öncesine tarihlenen taş aletler, Homo habilis'in yaptığı gibi bir yüzlerinden kabaca yontularak elde ettiklerinden iki yüzü de dikkatli bir şekilde keskinleşmiş aletlere dönüştü. Homo erectus iki yanı keskinleştirilmiş aletlere, baltalara ek olarak avlanmak için özel yapılmış iki uçtan sivriltilmiş ahşap mızraklar da yapmıştır. Ayrıca,aynı zamanda Homo erectus ateşi kontrol altına alan ve kullanan ilk hominindir. Ateş sayesinde avladıkları yiyecekleri pişirmeye başlamışlardır ve bu onlara büyük bir avantaj sağlamıştır: Beyinlerinin atalarının beyninden daha büyük olması. Homo erectus'un daha büyük bir beyne sahip oluşu, ufkunu yalnızca davranışsal olarak değil, coğrafi olarak da genişletmesini sağladı. Homo erectus 1.7 milyon ila 700.000 yıl önce önemli bir göç başlatarak bugünkü İspanya, Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere, İsrail, Gürcistan'dan Vietnam, Çin, Endonezya'ya kadar dünyanın dört bir yanına yayılmıştı. Bahsedilen son iki yerde Homo erectus fosilleri önceleri ''Pekin Adamı'' ve ''Java Adamı'' olarak bilinmekteydi Ayrıca Homo erectus'un yerleştiği pek çok bölge Afrika'dan daha soğuk olduğu için giysi olarak hayvan derilerinin kullanılması ve ateşin kontrol edilmesi zorunlu hale gelmişti.

ÖZFARKINDALIK
Homo erectus kendinden öncekilere göre daha karmaşık bir beyne sahipti ve daha karmaşık davranışlar sergilemekteydi. Daha zeki olmasının yanında Homo erectus muhtemelen özfarkındalığa da sahipti. Özfarkındalık, kişinin kendisiyle ilgili içgüdüsel bir düzeyden daha yüksek bir düşünme yetisini de beraberinde getirir. Böylece kişi kendi gereksinimlerini düşünebildiği gibi başkalarına karşı verdiği tepkileri de düşünme yeteneğine kavuşmuş olur. Bu anlamda özfarkındalık, ''var olduğunu bilmek'', ''ben hissi'',''kişinin kendi varlığını duyumsaması'' olarak tanımlanabilir. Bu demektir ki, özfarkındalığı sayesinde, Yunan mitolojisindeki Narcissus gibi Homo erectus da durgun suya baktığında kendi yansımasına hayran kalabilirdi.
Evrimsel olarak özfarkındalık muhtemelen beynin yaşamı düzenleyebilmesi için beden durumunun güncellenmiş haritasını sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. Özfarkındalık aynı zamanda en yüksek düzeydeki bilinçsel özellikler için bir önşarttır; ''ben'' olmaksızın ''sen'' olmaz. Şunu da belirtmek gerekir ki, insanın bilişsel gelişimindeki önemine rağmen, özfarkındalık sadece insanlara özgü değildir. Büyük maymunlar üzerine yapılan bazı araştırmalarda, şempanze, bonobo, orangutan ve nadir olarak gorillerde de kendini tanıma beceresinin olduğu gözlemlenmiştir. Örneğin, insanlar tarafından yetiştirilen ve işaret dili öğretilen bir orangutan kendisinden ''ben'' diye bahsetmiştir. Şempanzeler de fotoğraflarda kendilerini tanımayı öğrenmişlerdir. Ayrıca yunuslar ve filler ile yapılan bazı araştırmalarda kendini tanıma becerisinin ortaya çıkışı büyük maymunlara ve insanlara özgü etkenlerin bir yan ürünü olmayıp büyük beyinli tüm hayvanlarda görülen yüksek düzeyde bir beyin gelişimi ve bilişsel beceri gibi daha genel özelliklere bağlı olduğu söylenmektedir. Primatlarda ve hayvanlarda aynada kendini tanıma ile ilgili yapılan deneyler ise şu noktayı da göz önüne sermektedir. İnsanlar dışındaki tüm hayvanlar aynada kendini tanıma konusunda ilgilerini çabucak yitirirler. Amerikan Doğal Tarih Müzesinden evrimci biyolog Ian Tattersall'ın belirttiği gibi: ''Maymunlar, aynadaki görüntüleriyle çok daha az ilgilenmektedirler. Kendilerini sosyal açıdan daha başarılı yapacak olsa bile aynadaki görüntülerini değiştirmeye çalışmamaktadırlar.''

HOMO ERECTUS'UN BEYNİ
Homo erectus'un beyni modern insan beyniyle ilginç özellikler göstermekteydi. Özellikle beyin anatomisinin en önemli dış unsurlarına sahiptiler. Rolandik ve Sylvian fissürler(yarıklar), büyük temporal ve frontal loblar, daha geniş yer kaplayan parietal lob ve beyincikleri vardı. Ayrıca beynin iki tarafı eşit değildi, bu da ileri de insan beynine özgü bir nitelik haline gelecek olan beynin sağ ve sol yarımkürelerinin belli işlevler için farklılaşmasının bir göstergesidir. Homo erectus tarafından yapılan taş aletlerin incelenmesi, bu aletleri yapanların belirgin biçimde sağ ellerini kullanmayı tercih ettiklerini göstermiştir.
Özfarkındalık şüphesiz pek çok beyin alanı ile ilgili olsa da, son zamanlarda insanlarda yapılan beyin görüntüleme çalışmalarında üç kritik bölgenin, ön singulat, ön insula ve alt parietal lobun beynin özfarkındalık ağının önemli kısımlarını oluşturduğu belirlenmiştir. Homo erectus'un beyin büyüklüğündeki artış göz önüne alındığında, beynindeki bu üç bölgede madde miktarının daha fazla olduğu ve beyindeki bağlantı yollarının bu bölgelerde daha karmaşık hale geldiği söylenmektedir. Ayrıca bu üç beyin bölgesinden biri olan alt parietal lob kişinin vücut bölümlerini ve bu bölümlerin birbirleriyle olan ilişkilerini izleme işlevi de görmektedir. Bu beceri muhtemelen Homo erectus'un daha iyi alet ve silah yapma konusunda ellerini daha hassas bir biçimde kullanmasına olanak tanımıştır.
3.ARKAİK HOMO SAPİENS(NEANDERTALLER)
Neandertal olarak bilinen bu homininlere, coğrafi olarak yaşadıkları bölgeye göre çeşitli isimler verilmiştir. Avrupa'dakilere Homo heidelbergensis ve Homo neanderthalensis; Afrika'dakilere Homo rhodesiensis; Endonezya'da iyi tanınan  bir grup hominine Homo floresiensis ve Sibirya'dakilere Denisovanlar adı verilmiştir. Fakat arkaik Homo sapiens türlerinin içinde en tanınmış olanı Neandertallerdir. Bunun nedeni hem arkeolojik araştırmaların  büyük çoğunluğunun gerçekleştirildiği Avrupa'da yaşamış olmaları hem de televizyonlarda gösterilen ''Taş Devri'' adlı çizgi film sayesinde popülerlik kazanmalarıdır. Neanderteller yaklaşık 230.00 ila 40.000 yıl önce yaşadılar. En yoğun olarak günümüz Fransa'sında yaşıyorlardı.Neandertellerin, ataları Homo erectus'un yaptığı gibi Çin'e ya da Endonezya'ya göç ettiklerine veya Afrika kıtasında yaşamış olduklarına dair hiçbir kanıt bulunamamıştır. Neandertellerin en dikkat çekici fiziksel özelliği, 1.480 cm küpe ulaşan büyük bir beyne sahip olmalarıdır. Beyinleri ortalama 1.350 cm küp olan günümüz insanından daha büyüktü. Neandertellerin boyu ortalama 1.52 cm idi. Ağırlıkları da yaklaşık 84 kg civarıydı, yani Homo erectus'tan epeyce ağırdı. Güçlü üst vücut kaslarına sahiplerdi ve günümüzün Eskimolarına benzeyen kısa ve tıknaz yapıları soğuk Avrupa ikliminde onlara avantaj sağlamaktaydı.
Neanderteller mükemmel avcılardı. Yaptıkları taş aletler, kemik aletler ve silahlar Homo erectus'un yaptıklarından daha karmaşıktı. Mızrakları Neandertel buluşlarının en üst noktasını oluşturmaktaydı. Neandertellerin yaptığı mızrakların olimpiyat ciritleri kadar hassas bir şekilde dengelenmiş olduğu söylenmektedir. Büyük bir beyne ve sofistike avlanma tekniklerine sahip olmakla birlikte Neandartel kültürünün belirgin bir şekilde durağan olduğu kabul edilir. California Üniversitesi'nden antropolog Brian Fagan'a göre ''bu tür, varlıklarını binlerce yıldır sürdürmelerini sağlayan az sayıda eski teknolojinin dışında hiçbir yeniklikte bulunmamıştır.'' Neredeyse 200.000 yıl noyunca büyük hayvanları avlamakla birlikte zıpkın ok, yay veya başka bir silah keşfedememişlerdir. Sadece beyin boyutlarına bakılacak olsa Neandartellerin bilgisayar yapmaları ve aya gitmeleri gerekirdi. Beyin büyüklüğü ile yaşam tarzı arasındaki tutarsızlık arkeologların kafasını karıştırmıştır. Tüm bunlara rağmen Neandertellerin kendilerinden önceki homininlere göre önemli bir açıdan farklı oldukları kesin gibi görünüyor. Tarihte ilk kez, bazı homininlerin kendi gruplarındaki diğer üyelere ilgi ve bakım gösterdikleri yönünde bir fikir ortaya çıkmıştır. Neandertallerin birbirlerine ilgi ve bakım gösterdiklerine ilişkin bir örnek, ölen yakınlarını seyrek olsa da gömmeleridir. Fransa'da yapılan kazı çalışmalarında 20 yerde en az 59 adet Neandertal gömütüne rastlanmıştır. Defnedilenlerin çoğunun bedeni, bazı arkeologların sembolik, belki de dini bir anlamı olabileceğini düşündüğü iyice kıvrılmış bir konumda yerkeştirilmişti. Bununla birlikte kimi arkeologlar ise cenazlerin kıvrılmış bir halde gömülmesinin tamamen daha küçük bir çukur kazmaya yönelik pratik bir nedenden ötürü olabileceğine dikkat çekmişlerdir.

ARKAİK HOMO SAPİENS'İN BEYNİ VE ZİHİN KURAMI
Başka bir kişiye ilgi ve bakım göstermeniz, o kişinin duygusal bakış açısını paylaşabileceğinizi, diğer bir deyişle empati kurabildiğinizi gösterir. Psikologlar bunu ''zihin kuramına sahip olmak'' şeklinde ifade ederler. Zihin kuramı kısaca, kendinizi diğer kişinin yerine koymayı, onun zihnine girmeyi içerir. İlgi ve bakım gösteren davranışlarından yola çıkarak Neandertallerin ve belki de diğer Arkaik Homo sapiens türlerinin bir zihin kuramı geliştimiş olmaları ihtimal dahilinde görülüyor. Kafatası çalışmalarına göre Neandertal beyninin Homo erectus'un beyninden sadece önemli ölçüde daha büyük olmakla kalmayıp aynı zamanda farklı bir şekilde biçimlendiği de açıktır. İngiliz antropolog Christopher Stringer'e göre Neandertallerin beyinleri özellikle daha uzun bir kafatası içindeydi ve daha geniş bir parietal loba sahipti.Evrilen homininlerde beyindeki beyaz madde bağlantı yollarının sürekli olarak gelişmesi de zihin kuramının edinilmesini muhtemelen kolaylaştırmıştır. Ayrıca beyin görüntüleme çalışmaları temporal-parietal bileşkenin zihin kuramı için önemini ortaya koymuştur.Örneğin, başka insanları bir hikaye içinde düşünmeleri istenen on iki gönüllü ile yapılan bir araştırmada sağ temporal-parietal bileşkenin zihinsel durumların  yorumlama sürecinde seçici bir şekilde görevlendirildiği ve temporal-parietal bileşkenin zihinsel durumları yorumlamada özel bir niteliğe sahip olduğu bildirilmiştir.Zihin kuramının ilgi çekici bir başka nöroanatomik yönü daha vardır. 1996'da maymunların beyinlerinde bir hedefe yöneli eylem gerçekleştirirken ateşlenen nöronların bulunduğu maymun başka bir maymunu benzer bir hareketi yaparken izlediğinde de bu nöronların aynı şekilde ateşlendiği saptanmıştır ve bu nöronlara ''ayna nöronlar'' adı verilmiştir. Bizler aslında ayna nöronlar sayesinde bir başkasının yüzüne top çarptığında veya yumruk atıldığında ürker, dehşet verici bir işkence anısı okurken kendimize yapılmış gibi ürpeririz. Neandertaller ilgili yapılan kafatası çalışmalarında zihin kuramına sahip olmalarından hareketle Neandertallerin ayna nöronlara sahip olmaları da muhtemel görünmektedir.

4.ERKEN DÖNEM HOMO SAPİENS
Modern insanlarla ilişkilendirdiğimiz özgün davranışlara dair en eski kesin arkeolojik kanıtlar, yaklaşık 100.000 yıl önce Ortadoğu'da ve Afrika'nın güney ucundaki mağaralarda ve kayalara yapılmış barınaklarda yaşayan bireylerden gelmektedir. Güney Afrika'daki mağaralarda ve kayalara yapılmış barınaklarda yaşayan insanlar deniz ürünleri ve yerel av hayvanları gibi çeşitli besinleri içeren bir beslenme düzenine sahiptiler. Ayrıca farklı ot ve bitkilerden yaptıkları yatakları kullanarak yerleşik sayılabilecek bir yaşam sürmekteydiler. Bu mağaralarda rastlanan kırmızı toprak boya ile kaplı kolye veya bilezik yapımı amacıyla istemli olarak delinmiş gibi görünen ve 77.000 yıl öncesine tarihlenen deniz kabukları da büyük ilgi uyandıran buluntulardır. Güney Afrika'daki kolye ve bilezik süslemek için kırmızı toprak boyanın kullanılması, toprak boyanın bu kültürde oynadığı önemli rol ile tutarlıdır.Bu mağaralarda yakın geçmişte 100.00 yıllık bir ''toprak boya işleme'' atölyesi ortaya çıkarılmıştır. 100.00 yıl önce toprak boyanın ne amaçla kullanıldığını kesin olarak söylemek mümkün değildir ancak delinmiş kabuklara uygulanması, ara sıra da olsa süslenme için kullanıldığını akla getirmektedir. Güney Afrika'daki mağaralarda yaşayanların o dönemde üstlerine oturan giysiler giymeye başlamış olduklarına dair kanıtlar da bulunmaktadır. Homininlerin, özellikle Avrupa ve Asya'nın soğuk ikliminde yaşayan Homo erectus ve Homo Sapiens üyelerinin ısınma amacıyla binlerce yıldır hayvan derisiyle örtündükleri tahmın edilmektedir.
Bu davranışlara ek olarak, bu dönemde Afrika'da yaşayan hominin grupları da geniş çapta seyahat etmeye başladılar. Elbette Homo sapiens Afrika'yı ilk terk eden ilk hominin türü değildi; Homo erectus bir milyon yıldan öncesinde kıtadan ayrılmıştı ve torunları Avrupa'dan Endonezya'ya kadar her tarafa dağılmıştı. Ancak ilk Homo sapiens'in Afrika dışına göçü farklı olacaktı. Bilim yazarı Carl Zimmer'in özetlediği gibi: ''Evrimin kısa bir döneminde Antarktika dışındaki bütün büyük kıtalar Homo sapens'e ev sahipliği yapmaktaydı. Bir zamanlar ormanlardan sürülen önemsiz bir şempanze alttürü dünyayı ele geçirmişti.''Homo erectus'tan farklı olarak, erken dönem Homo sapiens yolculuğunu Endonezya'da bitirmedi. Muhtemelen kütükleri ve sazları birbirine bağlayarak tekneler inşa etmiş ve o sırada Papua Yeni Gine ile Tasmanya'ya karadan bağlı olan Avustralya'ya ulaşmak için yaklaşık 65 km'lik açık okyanusu geçmişti.
Erken dönem Homo sapiens'in dünyaya yayılma hızı etkileyiciydi ama diğer hominin gruplarını yerlerinden ediş hızları daha da etkileyiciydi. Araştırmalar Homo sapiens'in yeni komşularıyla rekabet edemediği açıkca görülen Neandertallere göre sayıca çok daha hızlı arttığını göstermektedir. Homo sapiens'in üremede göstediği başarı ''akıllı bireylerin durmaksızın kendi yoldaşları arasından daha akıllı olanları seçtikleri sarmal bir baskı''nın parçasıydı.

İÇEBAKIŞÇI BENLİK
Kabuktan yapılmış takılar takması, süslenmesi ve üstüne oturan giysiler giymesi erken dönem Homo sapiens'in diğerlerinin onunla ilgili düşüncelerinin farkına vardığını düşündürüyor. Süslenme, bir Homo sapiens'in başka bir Homo sapiens'in kendisi hakkında ne düşündüğünü düşünmesini gösteren bir göstergedir. İşte bu içebakışçı benliktir. Başkalarının düşüncelerine karşı farkındalık gösterme ikinci derece zihin kuramıdır. İkinci derece zihin kuramının edinilmesi, kişinin kendi benliğini bir nesne olarak görmesini gerektirir. Bu sadece aynaya bakıldığında kendini tanımak değil, diğer insanlara nasıl göründüğünüzü ve onların sizi nasıl gördüklerine dair düşüncelerinizi de içerir. Bu durum sizin kendiniz hakkında düşündüklerinizi düşünmenizi de kapsar. Kısacası bu, içebakışçı benliktir. Erken dönem Homo sapiens'in süslenmesi ve üste oturan kıyafetler giymesi kendisi ve başkalarına nasıl göründüğü hakkında düşündüğünün göstergesidir. Dolayısıyla, homininlerin tarihinde ilk kez bir erkek ayı derisinin kendisine yakışmadığını veya bir kadın kabuktan yapılmış kolyesinin onu daha güzel gösterdiğini düşünmüş olabilir. Eğer durum buysa tüketim ekonomisinin doğuşu bu dönemlere rastlamış olabilir.
İçebakışçı bir benliğin evrimi, erken dönem Homo sapiens'e özellikle sosyal etkileşimlerde ve diğerlerinin davranışlarını öngörebilme konusunda diğer homininlere göre büyük bilişsel avantajlar sağlamıştır. Bu yetenek Homo sapiens'in grup avcılığı gibi grupla gerçekleştirdikleri eylemleri büyük ölçüde kolaylaştırmış ve bu bilişsel beceriye sahip olmayan diğer homininlere karşı çatışmalarda ona önemli bir üstünlük sağlamıştır. İngiliz sosyolog Zygmunt Bauman içebakışçı benliğe sahip olmayı şöyle açıklar: ''Diğer hayvanlardan farklı olarak sadece bilmekle kalmıyoruz, bildiğimizi de biliyoruz. Farkında oluşumuzun farkındayız, bilince sahip olduğumuzun, bilinçli olduğumuzun bilincindeyiz. Sahip olduğumuz bilginin kendisi bilginin nesnesi: Düşüncelerimize tıpkı ellerimize, ayaklarımıza ve bedenlerimizi çevreleyen ancak onların bir parçası olmayan şeylere baktığımız gibi gözümüzü dikip bakabiliyoruz.''

İÇEBAKIŞÇI BENLİK VE DİL
Homo sapiens'in etkili iletişim biçimlerine sahip olmadan dünyayı dolaştığını hayal etmek olanaksızdır. Gruplar halinde avlanmak için esşgüdümlü eylemler de iletişim becererileri gerektirir ancak vahşi köpekler, kurtlar, aslanlar, babunlar ve şempanzeler gibi pek çok hayvan bunu gelişmiş dil becerilerine sahip olmadan yapmaktadır. Bazı araştırmacılar dilin homininlerin evriminde erken dönemlerde edinildiğini ve hatta evrimin ana nedenlerinden biri olabileceğini savunmaktadır. Tartışmanın diğer tarafında ise beynin evriminin önce, dil gelişiminin ise sonra oluştuğunu, bunun tersinin söz konusu olamayacağını düşünenler bulunmaktadır.
Nörobilimci Richard Passingham, içebakış ile dil arasındaki benzerliklerin ''düşündüğümüzü duymak'' ve ''iç dünyamızın sürekli devam eden yorumlanmasından'' ibaret olduğunu belirtir. Dolayısıyla, içebakışçı benlik ile bildiğimiz şekliyle dilin beraber gelişmiş olması muhtemek gibi görünmektedir. Benzer şekilde Wake Forest Üniversitesi'nden psikolog Mark Leary'ye göre de ''dil yalnızca sembolik düşünceyi değil, aynı zamanda bireyin kendi iletişiminin ve alıcı olarak diğerlerinin farkına varmış olmasını da gerektirir.'' Dil gelişimini insanın bilişsel gelişimine, özellikle de içebakışçı bir benlik kazanmasına bağlamak, primat dili ile insan dili arasındaki karşıtlığı da kesinleştirir. Rochester Üniversitesi'nden anatomici Georg Washington Carver bunu kısa ve öz bir şekilde şöyle belirtir: '' Bir maymunun konuşmamasının tek sebebi, söyleyecek bir şeyinin olmamasıdır.''
İnsanda konuşmanın büyük bir kısmı , nispeten kısa bir önce kortekste gelişen iki beyin alanı tarafından kontrol edilir. Birinci frontal lobda bulunan Broca alanıdır: burası sözlü konuşmayı kontrol eder ve anatomik olarak ağız, dil ve gırtlak kaslarını yöneten beyin bölgesine bitişiktir. İkinci konuşma alanı, temporoparietal bileşkeye bitişik, üst temporal lobda yer alan Wernicke alanıdır: burası konuşmanın anlaşılmasını kontrol eder ve anatomik olarak işitme ile ilişkili beyin bölgesinin bir parçasıdır. Bu nedenle, özfarkındalığın, başkalarının düşüncesine yönelik farkındalığın ve kişinin kendi düşündüğünü düşünme becerisinin gelişmesiyle ilişkili olan beyin alanlarının dil gelişiminde rol oynayan beyin alanları ile örtüştüğü görülür.

ERKEN DÖNEM HOMO SAPİENS'İN BEYNİ
Homo sapiens'in beyni en az 100.000 yıl önce zaten 1.350 cm küpe ulaştığı için daha fazla büyümesi de olası değildi, yoksa doğum sırasında bebeğin başı doğum kanalındaki kemik yapılarından geçemezdi. Bu nedenle, erken dönem Homo sapiens'te görülen beyin değişiklikleri beyin hacmindeki artışla ilgili olmayıp daha çok beynin içindeki değişiklikleri kapsar.
Son yıllarda beyin görüntüleme teknikleri kullanılarak içebakışçı benlikle ilişkili olan beyin alanları detaylı olarak araştırılmıştır. 1999 ile 2009 yılları arasında yapılan araştırmların meta analizinde içebakışçı düşünceyle harekete geçirilen dört ana beyin kümesi belirlenmiştir. Bu kümlerden ilki önsingulat ve insula alanlarıdır. İkinci beyin kümesi frontal kutup, lateral prefrontal korteks ve orbitofrontal bölge, üçüncü beyin kümesi önsingulatın orta hattının arkasında yer alan arka singulat ve son beyin kümesi ise temporal lobun temporal kutup olarak adlandırılan en ön kısmıdır.


KAYNAK:BEYNİN EVRİMİ VE TANRILARIN ORTAYA ÇIKIŞI-E.FULLER TORREY